OWOCE Z WŁASNEGO SADU,

dlaczego nie?!

W czasach gdy technologię upraw sadowniczych zdominowały zabiegi oparte na agrochemikaliach, coraz częściej i chętniej sięgamy po owoce z gospodarstw ekologicznych. Wielu z nas z myślą o zdrowiu swoim czy dzieci postanawia założyć mini sad we własnym ogrodzie. Przy doborze gatunków kierujemy się głównie własnymi preferencjami smakowymi. Aspekt ten jest oczywiście istotny, jednakże z sadowniczego punku widzenia nie najważniejszy. Aby corocznie cieszyć się z urodzaju, zamiast przeklinać obfite plony, przy zakładaniu mini sadu trzeba rozważyć nie tylko takie kwestie jak wybór odpowiedniego gatunku i stanowiska, ale także sposób zagospodarowania zbiorów. 

Na rynku dostępne są odmiany stworzone specjalnie z myślą o przetwórstwie, bezpośrednim spożyciu czy mrożeniu, dlatego kierunek zagospodarowania owoców determinuje (wymusza) wybór odpowiedniej odmiany. Podjęcie właściwej decyzji ułatwić mam może znajomość systematyki pomologicznej drzewek owocowych. Zgodnie z tą klasyfikacją wiśnie dzielą się na sokówki (wiśnie właściwe), szklanki i czerechy. Sokówki wykorzystywane są głównie w przetwórstwie, ze względu na ich kwaśny smak i ciemny sok (np. ‘North Star’, ‘Kelleris 16’, ‘Nefris’, ‘Łutówka’, ‘Nana’, ‘Ametyst’, ''Groniasta z Ujfehertoi'). Szklanki są to słodko-kwaśne owoce deserowe o bezbarwnym soku (np. ‘Ludwika Wczesna’, ‘Dradem’, ‘Szklanka Polska’, Meteor’). Z kolei czerechy dają owoce słodkie, wybitnie deserowe również o bezbarwnym soku (‘Książęca’, ‘Hortensja’). Czereśnie dzieli się na sercówki i chrząstki. Do pierwszej grupy należą owoce o miękkim, wrażliwym na transport miąższu (np. ‘Rivan’, ‘Karesova’, ‘Bladoróżowa’, ‘Dragona Żółta’). W przypadku chrząstek wrażliwość ta jest znacznie ograniczona ze względu na twardy i jędrny miąższ (np. ‘Burlat’, ‘Regina’, ‘Hedelfińska’, ‘Buttnera Czerwona’, ‘Lapins’, ‘Vega’, ‘Donissena Żółta’. W obrębie śliw wyróżniamy 4 podgatunki. Do pierwszego z nich należą drobnoowocowe mirabelki i lubaszki. Ich skórka może przybierać różne barwy, jednak rzadko kiedy granatową. Charakteryzują się bardzo dobrym odchodzeniem miąższu od pestki. Uprawiane są głównie z przeznaczeniem na nalewki. Do drugiego podgatunku zaliczmy śliwy okrągłe (np. ‘Ruth Gerstetter’, ‘Sultan’) oraz renklody o dużych kulistych owocach (np. ‘Renkloda Ulena’, ‘Renkloda Althana’). Wybarwiają się one na żółto lub zielono. Miąższ na ogół dobrze odchodzi od pestki. Ten rodzaj śliwek wykorzystuje się głównie do produkcji kompotów. W obrębie trzeciego podgatunku wyróżniamy: śliwy jajowate – bardzo duże, ale niezbyt smaczne (np. ‘Lowanka’). Śliwy owalne – średniej wielkości, bardzo smaczne, o żółtej, fioletowej lub granatowej barwie. W ich przypadku miąższ niezbyt dobrze odchodzi od pestki (np. ‘Herman’, ‘Opal’, ‘Car’). Półwęgierki – są to duże, fioletowe lub granatowe owoce. Ich miąższ dobrze odchodzi od pestki, (np. ‘Cacanska Lepotica’, ‘Cacanska Rana’, ‘Bluefre’, ‘Oneida’, ‘President’). Do ostatniego podgatunki należą węgierki. Są to śliwy dające drobne, granatowe owoce, których miąższ bardzo dobrze odchodzi od pestki. Wykorzystywane głównie w przetwórstwie (np. ‘Węgierka Zwykła’, ‘Stanley’, ‘Elena’, ‘Hanita’).

Planując ilość drzewek i krzewów w mini sadzie, należy przemyśleć nasze możliwości konsumpcyjne i przetwórcze. Zastanówmy się czy na pewno potrzebujemy aż 10 krzaków porzeczki? Uwzględnić należy także sposób zapylenia poszczególnych gatunków. Pamiętajmy, że jabłonie, grusze, niektóre śliwy oraz borówka amerykańska i leszczyna są roślinami obcopylnymi. Oznacza to, że aby powstał owoc muszą być one zapylone pyłkiem pochodzącym z innej odmiany. Dlatego jeśli nie chcemy liczyć na ogród sąsiadów, powinniśmy posadzić dwa drzewka bądź krzewy tego samego gatunku, ale każdy z innej odmiany. Listę roślin, które chcielibyśmy posadzić na działce, należy zweryfikować także pod kątem poziomu wód gruntowych. Każdy gatunek ma bowiem inne wymagania dotyczące głębokości ich zalegania (szczegóły w tabeli). W warstwie gleby trwale przesyconej wodą korzenie nie rozwijają się z powodu braku tlenu, co w dłuższej perspektywie skutkuje obumieraniem drzew.

Gdy już uporamy się z doborem gatunków i ilości drzewek, należy zastanowić się nad lokalizacją naszego mini sadu. Jeśli zależy nam na ładnym wybarwieniu owoców, drzewa nie powinny rosnąć od słabo oświetlonej, północnej strony. Optymalne nasłonecznienie jest wtedy, gdy rzędy rozmieszczone są na linii wschód-zachód. Nasadzenia sadownicze nie mogą znajdować się w zagłębieniu terenu, ze względu zwiększone ryzyko przemarznięcia roślin.

Wszystkie te aspekty należy rozważyć jeszcze zanim wybierzemy się do szkółki roślin. Najlepszym terminem na zakup drzewek owocowych, jest wczesna wiosna lub jesień. Tylko w tym okresie na rynku dostępny jest tradycyjny materiał szkółkarski sprzedawany w formie bezlistnej z gołym korzeniem. W przypadku wiosennego zakładania sadu konieczne jest regularne podlewanie posadzonych roślin. Z kolei drzewa sadzone jesienią (k. X – pocz. XI) wznawiają jeszcze wzrost korzeni, przez co nie muszą być tak intensywnie nawadniane, istnieje jednak możliwość ich przemarznięcia w okresie zimy.

Założenie sadu zgodnie ze sztuką ogrodniczą, wbrew pozorom nie jest tak łatwą sprawą, jednakże nasze rozsądne i przemyślane podejście do tematu zaowocuje obfitymi plonami.